27 okt 2013

Enkele tientallen bezoekers van “De nacht van de nacht” zijn zaterdagavond getuige geweest van de verschijning van een heldere meteoor. Leden van de Volkssterrenwacht Amsterdam waren bezig om in het kader van deze jaarlijks terugkerende publieksavond hun kijkers op te stellen bij Camping Zeeburg. Onderhand werd de inmiddels aanwezige bezoekers wegwijs gemaakt in het herkennen van de sterrenbeelden van de dierenriem.

Om 20:41 uur, juist toen iedereen de blik naar het Zuiden had gericht, verscheen iets naar het Westen de heldere vuurbol. In 2 à 3 seconden bewoog het ruimtedeeltje van het sterrenbeeld de Pijl (vlak onder de Zwaan) richting Hercules. Daar spatte het voor iedereen zichtbaar in tenminste vijf – maar sommigen zeggen wel 20 – brokstukken uiteen.

De meteoor was ca. 5x zo helder als de planeet Venus. Deze planeet, die na de Zon en de Maan het helderste object aan de hemel is, was op dat moment niet zichtbaar. Maar alle aanwezigen die wisten hoe helder Venus is waren het erover eens dat deze meteoor de planeet vele malen overtrof. Minder eens kon men het worden over de kleur van het verschijnsel. Geel, oranje, rood, wit en zelfs blauw werden genoemd. De meteoor behoorde niet tot een bekende zwerm, zoals de Orioniden, die rond deze tijd actief is en met de komeet van Halley geassocieerd wordt. Ook is niet bekend of een deel van het ruimtebrok de reis door de atmosfeer heeft overleefd.

Behalve de meteoor konden de bezoekers op deze kraakheldere najaarsavond, met behulp van de opgestelde kijkers, ook open sterrenhopen, bolvormige sterrenhopen, planetaire nevels en een sterrenstalsel (de Andromedanevel) waarnemen. De maan en de heldere planeten bleven onder de horizon, maar de zwakkere planeten Uranus en Neptunus konden met behulp van het goto-systeem van één van de kijkers gemakkelijk gevonden worden.

Meteoren zijn lichtverschijnselen die ’s nachts bij heldere sterrenhemel waargenomen worden als een deeltje uit de ruimte de atmosfeer van de Aarde binnendringt. Het gaat dan meestal om gruis ter grootte van een zandkorrel, maar soms zit er een groter brokje tussen. Meestal zijn zulke deeltjes afkomstig van kometen die in de buurt van de Zon zijn geweest waardoor hun ijslaag is gaan verdampen. De in het ijs opgesloten stukjes steen komen dan vrij en vormen een zwerm van kosmische deeltjes. Als de Aarde die kruist zijn we getuige van het lichtverschijnsel. Voor sommige meteoren is het echter onduidelijk of ze tot zo’n zwerm behoren en of ze van een bepaalde komeet afkomstig zijn.

De Nacht van de Nacht is een jaarlijks terugkerende publieksmanifestatie, waaraan overal in het land instellingen meedoen die belang hechten aan de nachtelijke duisternis. Dit vindt altijd plaats in het weekend waarin de klok teruggezet wordt naar wintertijd. Veel sterrenwachten stellen dan hun kijkers op om het publiek kennis te laten maken met de schoonheid van de sterrenhemel. Zie https://nachtvandenacht.nl.

De Volkssterrenwacht Amsterdam is een groep sterrenkunde-amateurs, waarvan de leden over kijkers beschikken die ze voor eigen waarnemingen, maar ook voor publieksavonden inzetten. Behalve kijkavonden organiseert de Volkssterrenwacht Amsterdam ook lezingen en excursies. Zie http://www.volkssterrenwachtamsterdam.nl/. Dit jaar was de Volkssterrenwacht neergestreken bij Camping Zeeburg, vlakbij de Amsterdamse brug, alwaar men beschikt over een voor waarnemingen geschikt terrein waar ook de straatverlichting uitgeschakeld kan worden. Zie http://www.campingzeeburg.nl/.

Meteorenwaarnemingen worden in Nederland verzameld door de Werkgroep Meteoren. Wanneer een heldere meteoor gezien is vanuit meerdere plaatsen, zijn leden van deze werkgroep in staat om de precieze baan van het deeltje te berekenen. Aangezien veel sterrenwachten deze avond een publieksavond hadden georganiseerd, is het waarschijnlijk dat ook andere groepen deze vuurbol hebben gezien. Vanwege de helderheid, de brokkelige structuur en de onbekende richting waaruit deze meteoor kwam, is het voor deze werkgroep extra interessant om waarnemingen te verzamelen. Zie http://werkgroepmeteoren.nl/.