De invloed van lichtvervuiling op ons welzijn

Dankzij de uitvinding van de lamp hoeven we niet meer met de kippen op stok. Door kunstlicht kan je ’s avonds nog van alles ondernemen, vind je makkelijker je weg in het donker en voel je je buiten een stuk veiliger. Kortom, kunstlicht is onmisbaar geworden in ons dagelijks leven. Maar, is het gebruik van al dat licht ’s nachts eigenlijk wel goed voor ons?

Te veel kunstlicht ’s nachts verstoort het donker, dit noemen we lichtvervuiling. Dit licht heeft niet alleen invloed op de natuur, maar ook op ons, mensen. Hoe dat zit, lees je hieronder.

 

Bioritme en melatonine

Als mensen volgen we van nature het ritme van dag en nacht. Dat komt door onze biologische klok, een soort interne timer die allerlei processen in ons lichaam regelt. Deze beïnvloedt bijvoorbeeld onze lichaamstemperatuur, hormoonafgifte, spijsvertering en slaap.

Het hormoon melatonine speelt hierin een belangrijke rol. Melatonine wordt in de hersenen aangemaakt zodra het ’s avonds donker wordt. Dat geeft ons lichaam het signaal om te gaan slapen. Licht remt juist de aanmaak van melatonine, waardoor we wakker worden, of blijven.

Dit bioritme wordt verstoord omdat we ’s avonds zoveel kunstlicht gebruiken. Vooral fel blauwwit licht kan de aanmaak van melatonine verminderen. Dit licht komt niet alleen van straatlantaarns en reclameverlichting buiten, maar ook van lampen en schermen binnenshuis.

Een studie bij jonge mannen liet zien dat fel licht vroeg op de avond hun melatonineproductie uitstelde en hen alerter maakte, wat kan leiden tot een verstoord slaapritme.  Ook schermgebruik voor het slapen kan het slaapritme verstoren: onderzoekers liet zien dat jongvolwassenen gemiddeld bijna een halfuur korter sliepen na schermgebruik. De onderzoekers vermoeden wel dat dit vooral komt doordat schermgebruik de tijd opslokt die anders aan slapen besteed zou worden.

Kortom, ons gebruik van kunstlicht en schermen in de avond kan de werking van onze biologische klok flink verstoren.

 

Gevolgen voor onze gezondheid

Dat licht onze biologische klok beïnvloedt, is niet zo onschuldig: eenmalig een nacht met weinig slaap is vaak nog te overzien, maar als dit vaker gebeurt, raakt ons lichaam uit balans.

Slaap is belangrijk voor het herstel van ons lichaam en onze hersenen. Het helpt om je geheugen, concentratie en immuunsysteem op peil te houden. Een langdurige verstoring kan daarom leiden tot stress, depressie en een verzwakt immuunsysteem, waardoor ook andere gezondheidsproblemen kunnen ontstaan. Zo hebben mensen met chronische slaapproblemen een grotere kans op aandoeningen zoals obesitas en diabetes type 2, stelt het Nederlands Herseninstituut.

Een verstoord bioritme kan ook een rol spelen bij het ontstaan van ziekten zoals Alzheimer en sommige vormen van kanker. Er is nog geen bewijs dat lichtvervuiling deze ziekten direct veroorzaakt.  Wel laten verschillende studies zien dat er een mogelijk verband is.

Zo bespreekt een onderzoek naar Alzheimer dat te veel kunstlicht, zowel binnen als buiten, verschillende processen in de hersenen kan beïnvloeden die met de ziekte te maken hebben. Zo kan te veel licht ’s nachts ons bioritme verstoren, waardoor de hersenen tijdens de slaap minder goed worden ‘schoongemaakt’ en bepaalde afvalstoffen zich ophopen. Er is echter geen bewijs dat lichtvervuiling Alzheimer direct veroorzaakt.

Onderzoek naar kanker laat zien dat er mogelijk een verband is tussen lichtvervuiling en hormoongevoelige vormen van kanker, zoals borst- en prostaatkanker. Zoals eerder uitgelegd, remt nachtelijk licht de aanmaak van melatonine. Dit hormoon regelt echter niet alleen het slaapritme, maar heeft ook invloed op andere hormonen en het afremmen van kankercellen. Als je lichaam langere tijd niet goed melatonine aanmaakt, verhoogt dit het risico op sommige vormen van hormoongevoelige kanker.

Tegelijkertijd benadrukken onderzoekers  dat het lastig is om harde conclusies te trekken over de rol van lichtvervuiling bij het ontstaan van ziektes. In stedelijke gebieden met veel lichtvervuiling spelen namelijk vaak ook andere factoren mee in ziekterisico’s, zoals luchtvervuiling, leefstijl en sociaaleconomische omstandigheden.

In een studie naar borstkanker onderzochten onderzoekers of het licht van schermen invloed heeft op het risico op borstkanker bij vrouwen. Ze vonden een mogelijk verband tussen langdurig schermgebruik en borstkanker. Het gaat daarbij vooral om blauw licht, dat het slaap- en hormoonritme kan verstoren, en daardoor het risico verhoogt. Er is echter nog geen bewijs gevonden dat blauw licht van schermen rechtstreeks borstkanker veroorzaakt.

Deze onderzoeken laten ons zien dat licht meer invloed heeft op onze gezondheid dan we misschien denken. Het is dus belangrijk om bewust om te gaan met ons bioritme en nachtelijk licht.

Hinderlijke lichten

Naast de effecten op ons bioritme, kan licht ‘s nachts ook behoorlijk hinderlijk zijn. Denk aan straatverlichting die vervelend naar binnen schijnt in je huis of tuin, of aan felle, knipperende reclamelichten en billboards die je onderweg tegenkomt. Ook verlichte kassen en sportvelden kunnen voor omwonenden voor overlast zorgen, doordat ze de omgeving verlichten.

Gelukkig kunnen simpele oplossingen, zoals het gebruik van goede gordijnen, al veel verschil maken. Toch zal er de komende jaren nog veel lichthinder zijn, omdat mensen waarschijnlijk ook in de toekomst veel licht zullen blijven gebruiken. Door samen naar oplossingen te zoeken, kan de hinder worden beperkt.

 

Wat kan je zelf doen?

• Dim ‘s avonds je lampen en beperk het gebruik van beeldschermen.
• Kies voor warm licht (geel, oranje) in plaats van wit licht.
• Gebruik dichte, verduisterende gordijnen om het licht van buiten uit je slaapkamer te weren. Goede gordijnen zorgen er bovendien voor dat jouw licht niet naar buiten schijnt en daarmee anderen hindert!
• Heb je last van lichthinder uit de omgeving? Vaak zijn anderen zich er niet bewust van dat hun verlichting voor hinder zorgt. Ga daarom in gesprek met je buren of meld het bij de omgevingsdienst in jouw provincie.
• Op onze pagina ‘Wat kan ik doen?’ vind je nog meer tips om lichtvervuiling tegen te gaan.